Gelezen door: André Oyen (3553 boeken)

Citaat: "Ik heb nooit een ijdel of ledig leven geleid:altijd druk aan het werk als een wilde ezel, ik had geen tijd voor spelletjes. Ik koesterde geen illusies: het leven is een onaangenaam lavement. "

Saturnus is één van de meest bekende van de veertien 'Zwarte Schilderijen' van Francisco Goya. Op zijn versie van dit universele thema verslindt Saturnus niet zijn pas geboren baby, zoals de mythe het wil, maar een bijna volwassen meisje, zo lijkt het toch. In zijn nieuwe roman Saturnus gaat de jonge Poolse auteur Jacek Dehnel (°1980, Gdansk) ervan uit, gesteund door enkele kenners waaronder vooral Juan Jose Junquera, een professor in de kunstgeschiedenis aan de Complutense Universiteit in Madrid, dat niet Francisco Goya maar zijn zoon Javier de veertien gruwelijke en donkere werken borstelde, als een afrekening met de terreur die de vader op hem uitoefende.

De titel van Dehnels roman verwijst niet alleen naar het werk Saturnus, maar ook naar saturnisme of loodvergiftiging veroorzaakt door een gevaarlijk wit kleurproduct dat Goya overvloedig binnenskamers gebruikte. Het middel veroorzaakte een fijn wit stof dat door kieren en spleten drong, en zich doorheen merg en been diep in de longen nestelde van wie ermee in aanraking kwam. Het kan verklaren waarom alle kinderen van Goya ongeboren of jong stierven, en zijn enige overlevende zoon, Javier, geboren in 1784, in een diepe lethargie verviel, tot woede van Francisco. Javier stond bekend als de schilder zonder schilderijen, hij was de risée van Madrid en van alle plekken waar het gezin Goya ooit woonde. Toch trouwde hij met een heel knappe vrouw, die vader Francisco erg beviel, wat zoon Javier redeloos jaloers maakte. Mogelijk was niet Javier maar Francisco trouwens de vader van de kwieke Mariano. De kleinzoon leek in elk geval erg goed op zijn grootvader, trok met hem op, en samen maakten ze de vadsige en luie Javier belachelijk. Francisco was een allesoverheersende flamboyante figuur, geestig, en ondanks zijn enorme omvang en doofheid charmant en verleidelijk. Welke zoon zou daar tegenop kunnen?

Boekenwurm Javier had gehoopt dat hij na de dood van zijn verwekker eindelijk vrij zou zijn, maar dat kwam niet uit. Pas nadat hij de veertien gruwelijke schilderijen in korte tijd op de muur had gegooid, en een loodzwaar borstbeeld van zijn vader verwijderde, haalde hij enigszins opgelucht adem. Het heeft hem bevrijd te kunnen aantonen dat hij een even groot kunstenaar was als zijn vader; Javier was dan misschien niet echt een groot kunstenaar, hij was wel een geweldig zakenman. Na de dood van zijn verpletterende vader startte hij een lucratief handeltje in haastig door hem gemaakte tekeningen en etsen die hij met Francisco Goya ondertekende. Het levert grappige ontmaskeringen van artistiek snobisme op.

Saturnus van Jacek Dehnel is opgebouwd uit korte hoofdstukken waarin afwisselend Francisco, Javier en Mariano aan het woord komen. Het biedt de lezer de kans om dezelfde feiten vanuit verschillende hoeken te bekijken, en tegengesteld te interpreteren. Een fenomenaal hoogtepunt in het boek is wanneer Javier, die zijn vader enkel en alleen als een autoritair man kende, die totaal geen liefde of tederheid kende, een geheime onwaarschijnlijke serie brieven ontdekt waarin genegenheid, tederheid en passie de boventoon voeren. Saturnus is een brok kunstgeschiedenis en een knappe roman in één.

Gelezen door: Annelies Blancke (10 boeken)

Vader Francisco en zoon Javier de Goya zijn tegenpolen. De levensdrift van vader is verpletterend en Javier trekt zich terug in boeken en dromen. Beiden zijn zeer intrigerende personages waar ik voortdurend meer wou over weten. Ook de vrouwenfiguren worden heel mooi beschreven. Alles wordt heel levendig verteld, je voelt de sfeer in het atelier en het 'Goya-huishouden'. Doordat vader-zoon-kleinzoon om beurt hun kant van het verhaal vertellen, verandert ook het taalgebruik. Ik zag beide mannen echt voor me. Ze blijven interessant door de veranderingen die ze meemaken en de verrassende outing op het einde.
De tussenstukjes met de besprekingen van Goya's sombere schilderijen zijn uitermate goed. De woorden trekken je in het schilderij en zetten je aan het denken. Het uitgangspunt dat Javier die zou geschilderd hebben -en niet zoals iedereen aanneemt Francisco- is zeer aannemelijk door dit verhaal dat werkelijkheid en fantasie mengt.
Aanrader voor wie houdt van sterke verhalen met historische en artistieke achtergronden.