Gelezen door: André Oyen (3553 boeken)

Citaat: "Zodra iemand iets gemeten had, zou en kon het niet meer hetzelfde zijn. Gauß vroeg zich af of Humboldt dat zou begrijpen."

Heel eerlijk gezegd had ik van een roman over twee Duitse wetenschappers geen al te hoge verwachtingen. Maar het moet gezegd: Daniel Kehlmann leverde met Het meten van de wereld een schitterende en onderhoudende roman over twee Duitse geesteshelden: de natuuronderzoeker en ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt en de wiskundige en astronoom Carl Friedrich Gauß. Een soort 'Jongens en wetenschap in romanvorm' met een flinke dosis humor, die ook vaak naar ironie neigt. Het is geen non-fictie, en door de karikaturale ondertoon vroeg ik me wel regelmatig af hoe betrouwbaar dit werk is.

Twee wetenschappers dus, bezield door de drang om te achterhalen hoe de wereld werkelijk in elkaar zit. Een erg Duits, faustisch verlangen, een gevecht met het ogenschijnlijk onmetelijke. Je merkt op elke bladzijde Kehlmanns bewondering voor die titanenstrijd, die bij beide personages zo verschillend verloopt: Gauß denkt de wereld in zijn hoofd, rationeel abstraherend. Humboldt is de empiricus, die slechts in kaart brengt en beschrijft wat hij zelf gezien en in eigen handen gehouden heeft en voor wie geen fysieke inspanning te veel is. Toch is dit zeker geen werk vol heldenverering of adoratie. Kehlmann legt de blinde vlekken van beide geleerden bloot. Gauß is een onmens voor zijn omgeving, heeft nauwelijks aandacht voor wat er om hem heen gebeurt, ergert zich voortdurend aan wie trager denkt dan hij (allen dus) en heeft zoveel lak aan sociale conventies dat hij in gezelschap iedereen bruuskeert.
Humboldt lijkt sociaal veel aangepaster, een diplomaat door dik en dun, die ook in de jungle nog zijn uniform van Pruisisch mijninspecteur draagt. Maar ook hij leeft manisch voor zijn wetenschap, eist uiterste nauwkeurigheid waar ze overbodig is, blijkt pedant, ijdel en hardvochtig voor zijn begeleiders. Kehlmanns moraliseert of expliciteert nergens. De nevenschikking van gebeurtenissen, het naast elkaar heen praten van personages, de impertinente reacties, de verwevenheid van het banale en het verhevene zorgen voor inzicht, louter door het komische van de situatie. Soms worden situatie- en taalhumor gecombineerd.
Het meten van de wereld is een boeiend leesavontuur, waarin de beperkingen van ruimte en tijd literair worden gemeten.