Gelezen door: Theo Schippers (104 boeken)

(Waarschuwing: ik heb dit boek gelezen in de Franse versie. Als ik zeg dat er ellenlange zinnen zijn, die een hele paragraaf duren, en dat die paragraaf minstens een halve bladzijde duurt, geldt dit voor de Franse versie).

Het gegeven
Een islamitische partij zou kunnen democratisch verkozen worden. Wat bepaalt het stemgedrag van de bevolking? Er ontstaat een geweldloze invoering van de islam in Frankrijk. Hoe reageren Fransen daarop?

De hoofdpersoon
François is professor literatuurwetenschappen. Op zijn veertigste is hij mentaal een grijze, grauwe man geworden, die een routineus bestaan leidt. Nergens heeft hij nog plezier in. Hij heeft geen vrienden, de enige vriendin waar hij soms seks mee heeft laat hem ook onverschillig. Zijn leven heeft geen zin, zelfmoord is niet veraf. Het enige waar hij zich nog aan vastklampt zijn de innerlijke monologen in de saaie taal van literatuurwetenschappers. Veel ronkende woorden, veel gewichtigdoenerij.
Zijn talloze innerlijke monologen waar één zin meerdere lijnen duurt (in de Franse versie), en de dialogen met collega’s, zijn ondanks de referenties naar befaamde auteurs, steriel gepraat zonder enige diepgang. Ze blijven hopeloos steken in een virtuele wereld van theorieën, ideologieën, en de auteur levert nooit een opening naar een frisse, levendige, creatieve en open verkenning van het ware leven en dood, het bestaan, en mogelijkheden tot levensvreugde.
Ook blijkt uit zijn monologen en dialogen soms, hoezeer deze hoofdpersoon misogyne is, en patriarch (Waarom zouden vrouwen stemrecht hebben? Waarom zouden ze studeren, werken?).

De inhoud
Ik hield van de spiegel van de maatschappij die Houellebecq ons voorhoudt: oppervlakkig, veel mooie woorden, geld, macht, man-vrouw, het onvermogen om te leven zonder een doel in je leven, een doel willen, ook al weet je dat het belachelijk is, het verlangen om belangrijk te zijn, om te voldoen aan normen, ook al weet je dat die normen op leugens gebaseerd zijn.

Daarentegen was ik echt ontgoocheld omdat Houellebecq geen ware diepgang brengt. Dit boek had de gelegenheid kunnen zijn om uit te leggen waarom gelovigen – niet alleen islamieten, maar àlle gelovigen, allemaal opnieuw fundamentalisten worden in deze tijden. Tegenwoordig kan de wetenschap nagenoeg (of meer?) aantonen dat er geen god is, geen paradijs, noch hel, en, erger nog: er is zelfs geen ego (en dus geen ziel), er is geen vooropgesteld doel in het leven, er zijn geen wetten opgelegd door een hogere macht. Volgens mij is het duidelijk dat gelovigen radicaliseren omdat ze erg bang zijn dat ze hun spelletjes met normen en waarden anders zullen moeten opgeven, omdat ze van ver ruiken dat hun manier om de wereld en het leven te zien een totale ommekeer zal kennen in de toekomst. Leiders van gelovigen kennen die wetenschappelijke teksten, en hitsen hun onwetende schaapjes op om te radicaliseren. Wat erg jammer is, want het is juist het loslaten van de oude manier om tegen leven en dood en ego aan te kijken, die de oplossing biedt voor het menselijk lijden.

Maar daar komt Houellebecq bijlange niet aan toe. Hij beperkt zich ertoe om te spreken over vrouwen met een burka, en aantonen hoe we eventueel een islamitische levenswijze zouden aanvaarden – dat is juist, en het is vreselijk. En het mag gezegd worden. Maar niet zo oppervlakkig.

Stijl
Het stoort me niet dat Houellebecq niet erg mooi heeft geschreven.
Wat wel stoort, zijn de eindeloze innerlijke monologen, of dialogen, over socio-economische kwesties. Dit is een makkelijke manier om zich er stilistisch vanaf te maken. Houellebecq had net zo goed een essay kunnen schrijven over de socio-economische situatie in 2022, je zou het verschil haast niet zien.

Slaapverwekkend
Het was wellicht een van de doelstellingen van het boek om je onder te dompelen in een sfeer waar academici veel mooie woorden gebruiken om niets te zeggen, geen ruggengraat te hebben, en domme handelingen te doen, uit eigenbelang en uit domheid. Omdat ze niet weten wat leven is, en er dus ook niet van houden.
Het probleem was echter dat ik de hele tijd in slaap ben gevallen op dit boek. Dat kan toch niet het doel van Houellebecq geweest zijn. De personages zijn zo slecht getekend dat ik ze verwarde met elkaar, en er zijn er nochtans niet veel. En er gebeurt nooit eens iets. Ik lees in sommige besprekingen dat lezers het hebben over een frisse stijl. Voor mij was het een slaappil. Gelukkig zijn er ook genoeg lezers en recensenten die aangeven dat dit absoluut niet de beste Houellebecq is. Ik weet het niet, ik heb hem nooit eerder gelezen. Maar voor hem mag ik hopen dat zijn voorgaande werk inderdaad beter was.

En toch, hoewel ik er telkens bij in slaap viel, heb ik willen doorlezen tot het einde. Het heeft me dan ook enkele weken gekost om dit boek uit te krijgen!

Humor
Niet onmogelijk dat sommigen toch lol zullen kunnen beleven aan dit boek. Waarschijnlijk zullen de realistische lezers de humor van Houellebecq beschrijven als een grote satire op dat wat ze al wisten – als het erop aankomt kiest iedereen voor het eigenbelang, en in tijden van verwarring zoeken mensen zekerheid bij een ideologie of godsdienst, al is die nog zo'n grote leugen. Minder realistische lezers zullen de humor misschien cynisch vinden. Wat Houellebecq beschrijft, is herkenbaar, en het is goed dat hij het gedaan heeft. Ik heb zelfs af en toe moeten lachen. Maar ja, daarna viel ik weer in slaap.

Niet interessant
Men kan als schrijver aantonen hoe oppervlakkig de mensen zijn, zo erg dat ze alleen geld willen en macht, ten koste van alles. Maar men kan ook als schrijver wat verder gaan, een openheid creëren bij de lezer, even in de diepte de vraag te stellen waarom de mens zo oppervlakkig is en vol van zijn eigenbelang, en of het mogelijk is daaruit te stappen, bijvoorbeeld. Houellebecq doet daar niets van en geeft me daardoor de indruk zelf even oppervlakkig te zijn als zijn hoofdpersoon.

Gelezen door: Fons Mariën (201 boeken)

Houellebecq voorspelt in dit boek een verkiezingsoverwinning van een kandidaat van de Moslimbroeders bij de Franse presidentsverkiezingen van 2022. Hoofdpersoon is een typisch Houellebecq-personage: een alleenstaande veertiger, zonder banden met zijn familie en zonder blijvende vaste relaties, vereenzaamd... Maar deze man is tegelijk professor aan een Parijse universiteit en specialist van Joris Karl Huysmans.
De politieke ommekeer die de auteur beschrijft, heeft meteen grote gevolgen voor het onderwijs en dus de universiteit. Die sluit zijn deuren voor het einde van het academiejaar, professoren moeten zich bekeren tot de islam willen ze aan het volgende academiejaar herbeginnen. Aanvakelijk weigert hoofdpersonage François dat, en -hoewel hij meteen een riant vervroegd pensioen krijgt- valt hij in een emotionele en intellectuele leegte. Hij doet verschillende vruchteloze pogingen om hieraan te ontkomen, tot hij een nieuwe academische kans krijgt...

Onderworpen (vertaling van Soumission, wat de betekenis is van het woord 'islam') van Houellebecq is een intellectuele oefening op het vlak van politiek, cultuurkritiek en filosofie. Ook al beschrijft hij de ommekeer naar een islamitische politiek als haast onwaarschijnlijk rimpelloos en positief, toch is dit boek onder de oppervlakte een steen in de kikkerpoel van het politiek correcte denken. Mede door de vele passages over Huysmans (die zich tegen het einde van leven tot het katholicisme bekeerde) is dit boek ook een intellectuele uitdaging voor iedere geïnteresseerde lezer. Daarnaast bevat het de typische Houellebecq-ingrediënten: emotionele eenzaamheid, seks, het zoeken....

Een boek van Houellebecq zet altijd aan tot nadenken, is nooit een vrijblijvende oefening. Hij is een van de weinige auteurs van deze tijd die iets te vertellen hebben. Kortom, dit is een uitstekende Houellebecq, voor mij een must-read voor elke lezer die zich ernstig neemt.