Gelezen door: Noël Gybels (582 boeken)

Het titelhout wordt omstreeks 1950 in een jongenspensionaat als strafwerktuig gebruikt. Maar ook seksueel misbruik, sadistische straffen en voortdurende vernederingen zijn er schering en inslag. We krijgen een onverbloemde, indringende kijk op de gesloten kloostergemeenschap, waaruit de vertellende broeder Bonavantura zich probeert los te rukken. Wanneer hij met een vrouw in contact komt en zonder ophouden geconfronteerd wordt met diverse mishandelingen van leerlingen, kan hij eindelijk de beslissende stap zetten.

Wie ooit met de hypocrisie en de wantoestanden binnen de kerk geconfronteerd werd, zal in dit meesterwerk veel herkennen. Aangrijpend boek, waarin Brouwers al zijn kwaliteiten nog eens ontplooit. Een genadeloze mokerslag, die je als lezer niet onberoerd kan en mag laten.

Gelezen door: Marita Schaukens (140 boeken)

Citaat: "Hij (Mansuetus, het nieuwe schoolhoofd) snauwde ons toe, wat hij zou blijven doen, alsof ons vredige convent in een Duits of Russisch of Japans oorlogsgevangenkamp was veranderd, waarover dezer dagen de verschrikkingen begonnen door te sijpelen en het moet er oneindig verschrikkelijker zijn geweest. [...] de Rudolf Höss van Sint Jozef ter Engelen. Vredig, vriendelijk, barmhartig veranderden door zijn komst in de tegendelen hiervan, waar ieder de ander zou gaan wantrouwen, beducht voor verklikking, sancties, penitenties. De leerlingen, aanleiding zou hij ze verstrekken om voor hem te beven. Straf voor ieder vergrijp. Vernedering. Opsluiting. Isolement. Prugel"

De virtuositeit van Brouwers is in zijn laatste driedelige roman, gesitueerd in 1953, met geen woorden te beschrijven. Om zijn taal en zijn beeldend vermogen te loven zou ik alleen maar het boek bladzijde na bladzijde kunnen herlezen en overschrijven. Om zo opnieuw te genieten van al wat literatuur moet zijn. Om weer te proeven van elk zorgvuldig gekozen woord, om de vaak afgebroken zinnen te lezen en meteen te hernemen, om de 'taalhaksels' naast de vloeiende stroom met naamwoorden, scènes te zien oproepen als in een film.

De bezoeken van Eldert Haman (Bonaventura in het slot) aan de tandarts, de eerste les Duits van Mansuetus, het neerstorten van het kruisbeeld in de kerk, de komst van de bisschop op Witte Donderdag en ja, natuurlijk ook de kastijdingen met 'het (slag)hout' en andere mishandelingen. Brouwers ontmaskert de hele kloostergemeenschap van die tijd, broeders die zeker na de komst van het nieuwe schoolhoofd, ongeremd kwaadaardig met de jongens omgaan. Hoe één man een hele groep mensen binnen de muren van het klooster, tot zoveel misdaden en zwijgzaamheid/verraad kan aanzetten, het blijft verbazingwekkend. De vele verwijzingen naar de situatie van tien jaar vroeger zijn terecht. "Wir haben es nicht gewusst" staat lijnrecht tegenover de durf, het doen, het blootleggen, zoals in de allerlaatste immens mooie scène in het boek. Wat kan een mens na zo'n literaire rijkdom nu nog gaan lezen?

Gelezen door: Dennis P. (770 boeken)

Citaat: "Die mag er gerustwel zijn toch, zei ze en bracht haar mond ernaartoe. Ze bracht haar mond ernaartoe."

Bonaventura is een broeder die met tegenzin is ingetreden in een katholieke jongensschool. Zijn collega's houden van kinderpiemeltjes en zorgen dus voor zoveel mogelijk gelegenheid om aan die slurfjes te zitten. Bonaventura walgt ervan, maar kijkt het wat lethargisch toe. Tot hij tandpijn krijgt en nog eens buiten de muren mag gaan.

Hoewel ik een brouwersfan ben, vond ik deze roman niet goed. Stylistisch gezien (dat vreselijke spellingsduits, de grammatica, de beschrijvingen van het misbruik, ...) alsook thematisch (steeds weer WOII die komt piepen, de oogkleppen, ...). Mensen bleven me maar vertellen dat het beter werd, en dat deed het soms ook wel, maar goed werd het nooit.

Gelezen door: André Oyen (3553 boeken)

Citaat: "In de kloostergemeenschap heerst niet de liefde die de ordestichter in een lied bezong als de Heilige Liefde, die alle duivelse en lichamelijke aanvechtingen en lichaamsgebonden verdrijft."

Brouwers schrijft gedragen en in een gepolijste kunsttaal, doortrokken van religieuze terminologie en vol litanieën, een aanklacht tegen het misbruik in de rooms-katholieke kerk. In zijn debuut Het mes op de keel spookte het kostschoolthema al door het verhaal 'Orpheus'. In De zondvloed was het nog veel uitdrukkelijker aanwezig, en in Satans potlood staat zelfs een verslag van een visite aan een oude school. "Ik heb geen kampsyndroom. Ik heb een kostschoolsyndroom", vatte JeroenBrouwers het ooit samen en dat syndroom deel ik met hem, want ook ik was, door eigen domme keuze, gedurende enkele jaren een bewoner van een dure kostschool met echter gratis dictatuur.

Brouwers dompelt ons onder in het beklemmende universum van een jongenspensionaat, gedirigeerd door een strenge franciscaner kloosterorde. De immer zwetende broeder Bonaventura ondergaat de rituelen én is gedegradeerd tot surveillant, manusje-van-alles en halve voetveeg. De sacristie-atmosfeer, de wijwatergeur én de klokvaste rituelen zweven door het boek. Maar Bonaventura's geest denkt zeer aards en onder zijn pij priemt geregeld een erectie wanneer hij aan zijn geliefde Patricia denkt, die ook zijn buitenkloosterse klankbord is. Slechts langzaam komen we erachter op welke manier broeder Bonaventura in het kloosternet is ingesponnen. Eerst is hij er werkzaam als lekenleraar Duits, onder zijn echte naam Eldert Haman. Maar, meegaand van karakter, amper tegenstribbelend, wordt hij slinks ingelijfd in de kloosterorde. Met de komst van broeder Mansuetus, bijgenaamd de ever, wordt de sfeer er niet beter op. Hij is namelijk de grootste bedrijver van seksueel misbruik en de gruwelijke gebruiker van 'het hout', waarmee vooral de blonde jongens afgeranseld worden.
In deze roman, die bol staat van misbruik door kloosterlingen, niet zelden vergezeld van een ongekend sadisme, wordt duidelijk gemaakt wat de gevolgen zijn van het celibaat, van de ontkenning van het bestaan van het gedeelte van het lichaam onder de navel. De tot grote hoogte opgebouwde seksuele frustratie vindt een uitlaatklep in de ‘tuchtiging’ en misbruiken van aan hun zorg toevertrouwde jongelingen. De uitzichtloosheid van de jongens is schrijnend. Nergens vinden ze in de verzwijgcultuur gehoor voor hun klachten. Als ze al over het misbruik en de lijfstraffen durven vertellen aan hun ouders wordt dit afgedaan als puberfantasieën. Bonaventura is een uitzondering. Hij blijft van de jongens af, leeft mee met hen, maar opent helaas zijn mond niet wanneer hij het misbruik in alle mogelijke vormen onder zijn ogen ziet gebeuren. Hij is geïndoctrineerd door de omgeving en ook door de katholieke moraal van de verstikkende jaren vijftig. Maar toch zoekt hij verlossing voor zowel de jonge bewoners als voor zichzelf. 

Brouwers onderzoekt op indringende wijze de schuldvraag van een uizondering mét een geweten en van een samenleving die het geloof een verregaand mandaat gaf en nog steeds geeft. Een sterke maar iets te drammerige roman, niet zijn grootste trouwens, mag bijgezet worden in de Jeroens Brouwersgalerij.

Gelezen door: Lydia (266 boeken)

Aanvankelijk legde ik het boek steeds weg en koos een ander. Bang voor wat ik zou lezen.... Nu is het uit en ik zal het niet licht vergeten .... Het grijpt je bij de keel en laat je niet meer los. Intriest al die mishandelingen en vernederingen door paters in een jongensinternaat.

De innerlijke strijd van Bonaventura is de rode draad in het boek en is onnavolgbaar beschreven. Hij kan niet beslissen of hij deze praktijken naar buiten zal brengen en of hij in het klooster blijft (om de jongens te beschermen) of beter zijn hart volgt.

Gelezen door: Claude Bonvin (778 boeken)

Een goed geschreven roman over de hypocrisie in de roomse kerk in de jaren 50. Hoeveel kinderen zouden er niet misbruikt geworden zijn toen en misschien nu nog? Nu minder waarschijnlijk de kerk heeft zoveel macht niet meer. Maar ieder kind is teveel! Ja, geloof geeft troost voor sommigen en voor die misbruikt werden een nachtmerrie. Een roman die zeker het lezen waard is!

Gelezen door: Jeanne Tielen (151 boeken)

Citaat: "De ziel blijft als kluizenaar in de cel van broeder lichaam, aldus onze stichter. Hij kon zich beeldend uitdrukken. Daar zat ik, mijn lichaam als mijn broeder die is opgesloten in een kluizenaarscel zoals mijn ziel in broeder lichaam. Geven jullie alles namen alsof het naaste familie is, vroeg Patricia. Zuster maan, moeder kerk, heilige vader. Wat zeg je tegen dit boterhambordje? Neef? Oom wasteil, broer pindakaas, tante asbak, nichtje autoped? Dat ik hier inwendig lachend aan terugdacht, bewees me dat mijn ziel, zuster ziel, zich niet in mijn broeder bevond."

Jeroen Brouwers laat de franciscaner, Bonaventura, zijn verhaal ontrafelen over zijn leven in het klooster en jongensinternaat. Hij ziet, hoort, ondervindt en zwijgt, maar met wroeging. Zijn gewetenstrijd wordt meesterlijk beschreven.Zijn twijfels,onrust en cynisme worden aangewakkerd, als hij ook nog een vrouw ontmoet, die geen blaadje voor de mond neemt. Zal hij dan toch uiteindelijk de moed vinden om uit te treden?

Gelezen door: Rony Borghart (107 boeken)

Citaat: "Ik heet niet Bonaventura. Hoe ik eigenlijk heet zou verloren zijn gegaan in het niets en het nergens van het onpersoonlijke, want wij zijn teruggebracht tot nietsheid, alleen toegewijd aan God, het onpersoonlijke."

De jaren vijftig. Een jonge man vindt een plaats als lekenleraar Duits in een katholieke school, pensionaat, verbonden aan een franciskanerklooster. De man, geen sterk karakter, laat zich door de abt richting intrede duwen en zegt zijn rustig leventje met vrije zondagen, de bioscoop, boeken en restaurantbezoek vaarwel voor het sober kloosterleven. Als het schoolhoofd vervangen wordt doen nazipraktijken, sadisme en kloosterterreur hun intrede. Vele broeders kunnen het celibaat niet aan en voor sommigen volstaat "zelfhulp" niet. Pedofilie is het gevolg. Zware lijfstraffen worden aan de leerlingen toegediend. Bonaventura, de kloosternaam van de leraar, wordt gedegradeerd, vernederd en gestraft. Het thema is niet origineel. Het misbruik in de kerk is de laatste 15 à 20 jaar nauwelijks uit het nieuws en de belangstelling geweest. Toch leest het boek spannend. De taferelen zijn kleurrijk geschilderd,een dosis humor ontbreekt niet en de tegenstelling tussen de levenslustige jonge weduwe Patricia en de sullige, willoze fransciskaan die ongelukkig is maar de uittrede steeds voor zich uit schuift houden de aandacht gaande. Graag gelezen... maar het niveau van "Bezonken rood" wordt hier niet geëvenaard.

Gelezen door: TIM COEN (1 boeken)

Het boek was niet echt aangenaam om te lezen. Ik heb het boek, zeker in het begin, enkele keren moeten wegleggen. Dit kwam een stuk door de inhoud (de pedofiele praktijken, de andere wreedheden die de leerlingen ondergingen). Ook de schrijfstijl van Jeroen Brouwers was nogal moeilijk. Zijn zeer lange, poëtische zinnen met veel Duitse en Latijnse woorden, maakten het lezen niet gemakkelijk. Op het einde van het verhaal ging het vlotter. Het is volgens mij een boek voor meer ervaren lezers. Nu het boek uit is, blijft het verhaal toch hangen. Het doet wel iets met de lezer.

Gelezen door: Lotte Verhelst (1 boeken)

Citaat: "Ik heet niet Bonaventura. Hoe ik eigenlijk heet zou verloren zijn gegaan in het niets en het nergens van het onpersoonlijke, want wij zijn teruggebracht tot nietsheid, alleen toegewijd aan God, het onpersoonlijke."

Door de ogen van Broeder Bonaventura zien we een jongensinstituut in de jaren 50 geleid door kloosterlingen. Bonaventura wordt eerst leraar Duits in het internaat, langzamerhand wordt hij in het kloostergebeuren ingeburgerd. Niet alleen worden hem rechten ontnomen, hij krijgt ook een ‘nieuwe naam’, zoals de andere kloosterlingen. Hij samen met andere kloosterlingen zijn getuige van de vreselijke wandaden die de jongens in het instituut moeten ondergaan. Ze worden er vernederd, mishandeld en seksueel misbruikt. Broeder Bonaventura voelt in tegenstelling tot anderen een verantwoordelijkheid. Hij poogt, maar tevergeefs. Hij is er bewust van dat hij alleen niet op kan tegen de massa. Het wordt een innerlijke strijd dat eigenlijk een groepsverantwoordelijkheid had moeten zijn. Het is vooral een strijd om medeplichtigheid. In hoeverre is iemand schuldig aan zo’n misdaden, de getuige die zwijgt of toch de dader? Hoe Brouwers die criminaliteiten en die innerlijke strijd van Broeder Bonaventura beschrijft, maakt van Het Hout een echte literaire parel. Van seksualiteit is hij niet vies en dat is duidelijk te merken. Zijn bijzondere zinnen, verfijnde woordkeuze en beeldspraak brengen quasi frivoliteit in die gruwelijke praktijken. Het Hout is het eerste boek dat ik gelezen heb van Jeroen Brouwers. Dus voor mij was zijn schrijfstijl aan het begin even wennen. Maar al snel zat ik in het ritme van het verhaal waardoor het lezen vlot ging. Nu kan ik zijn schrijfstijl erg appreciëren en kan ik zijn inspirerende woorden alleen maar aanraden.