Gelezen door: André Oyen (3553 boeken)

Citaat: "Bewaar me voor de helderheid der dingen, / Het schone hemd, de reidans en de zon. / Geef mij het spiegelbeeld, herinneringen, / De vale schutskleur van het kameleon."

In 2012 stierf Gerrit Komrij, zelfbenoemd en algemeen verklaard azijnpisser, Isegrim, zuurpruim en dergelijke meer. Het oeuvre dat Komrij naliet, bestaat uit misschien wel meer genres dan van eender welke andere schrijver. Hij mat zich met dichters, prozaïsten, vertalers, bloemlezers, journalisten, critici, toneelschrijvers, polemici — en, dat deed hij met verve.

Een halfjaar voor zijn dood sprak Gerrit Komrij de vrome wens uit zijn beschouwingen opnieuw uit te geven: "zo mooi als die Amerikaanse kleine boekjes". Tom Lanoye maakte een persoonlijk keuze uit de mooiste, de beste, de onverbiddelijkste en de ontroerendste teksten die het polemische werk van Gerrit Komrij rijk is onder de toepasselijke titel Dwars. En zo werd de wens van Komrij postuum toch nog werkelijkheid. Onder de noemer 'Het Komrijk van' vroeg De Bezige Bij, Komrij's uitgever, aan vier bekende Komrij-liefhebbers om hun hoogst persoonlijke Komrij te bloemlezen en van een kort voorwoord te voorzien. Tom Lanoye, Kees van Kooten zijn de eerste. Bas Heijne en Hanna Bervoets brengen Komrij later opnieuw tot leven.

Lanoye kweet zich voorbeeldig van zijn taak en zette Komrij's voornaamste scheldtirades - tegen de generatie van mei '68 bijvoorbeeld - weer in het zonnetje. De opzet bij het kiezen van niet één maar maar liefst vier bloemlezers is waarschijnlijk dat de gelaagdheid van de teksten dit vraagt. Lanoye heeft voornamelijk een selectie gemaakt uit het kritische werk — of, zoals Lanoye het karakteriseert, satanische columns en totaal ongebonden literair scherprecht.

Hij opent de bundel met het gedicht ‘Antipode’, een vlag die de lading zeer goed dekt. Het gaat, zoals Komrij in het essay ‘Schoonheid en politiek’ betoogt, om het blijven stellen van tegenvragen. Engagement in de kunst, Komrij moest er niets van hebben. In dit essay zijn het vooral de hedendaagse architecten die het moeten ontgelden, zijn klacht samengevat in de vraag: ‘zou alle ellende in de wereld niet voortkomen uit het feit dat mooi en lelijk zo weinig in tel zijn?’ In ‘De afschaffing van de homoseksualiteit’ slaagt hij erin een beklijvend verhaal over het verschil tussen hetero- en homo-esthetica te geven, filosofisch verantwoord en toch toegankelijk en vlijmscherp. Ook al zijn ze al decennia oud, Komrij’s vragen en beschouwingen staan nog steeds als een huis en weten nog altijd te beroeren. Tom Lanoye maakte een zéér mooie selectie en schreef een indrukwekkend voorwoord!